Door of tijdens het project kwam ik in contact met allerlei mensen die, direkt of indirekt, een interessante bijdrage aan het project hebben geleverd.

In mijn zoektocht naar geschikte lijmen of alternatieve verlijmingstechnieken kwam ik in gesprek met tal van leveranciers van lijmen of malprodukten. Dit leverde veel informatie op over nieuwe produkten en nieuwe toepassingen.

Ook Isabelle Garachon en Margot van Schinkel, restauratoren van het Rijksmuseum, brachten een bezoek aan het atelier om mee te denken over sommige vraagstukken, waarmee dit project ons confronteert.

Kunstenaar Joachim Rotteveel kwam naar het atelier met laptop en videocamera. Hij houdt zich onder andere bezig met het concept van virtuele restauratie. Hij volgde het Media Technology (Master of Science) programma aan de universiteit van Leiden en houdt zich als autonome wetenschapper bezig met diverse projecten op het grensgebied van natuurwetenschappen, technologie, kunst en computer science.

Ook heb ik intensief contact gehad met de maker van de beelden over gebruikte materialen en technieken. Het zien van de video van de val bezorgde hem dan ook gemengde gevoelens.

Tijdens een symposium in het Rijksmuseum van Oudheden naar aanleiding van de tentoonstelling over de restauratie van gipsen copieën, realiseerden we ons overeenkomsten met het Atlas project.

Collega's Rijksmuseum van Oudheden

Ook hier stellen we ons vragen over authenticiteit. Gipsen copieën van Romeinse beelden, die ooit waren gemaakt naar aanleiding van Griekse voorbeelden.

In het Rijksmuseum van Oudheden worden deze gipsen copieën van de Apolle Belvedere, de Venus van Arles en de Borghese strijder met de zorg en aandacht, passend bij originele copieën, behandeld.

Readable? Integriteit? 21e eeuws? Noord Europees? Uniformiteit?

Simon Starling heeft enkele belangrijke punten, waaraan het onderdeel restauratie van dit kunstproject zou moeten voldoen.

Ten eerste wil hij dat alle drie de beelden op dezelfde wijze worden behandeld. Op die manier komen de aspecten die hij belangrijk vindt het beste tot uiting.

Ten tweede wil hij 'a 21st century northern European approach'. Dit aspect zette mij diep aan het denken.

Je zou kunnen zeggen dat dit altijd wel het geval zal zijn. Tenslotte leven we in de 21e eeuw en mijn ideeën ten aanzien van restauratie zullen allicht noord Europees zijn.

Maar opmerkelijk dat hij een beroep doet op de plek die deze reconstructie moet krijgen in de restauratiegeschiedenis. Zou er zoiets zijn als een Aziatische manier van restaureren of een Amerikaanse manier van restaureren? Hoe verschilt een 21ste eeuwse aanpak van die van 1990?

Ten derde wil hij dat het geheel 'readable'is. Dat is een subjectief begrip. Voor een beeld dat zo ontzettend gebroken is, lijkt het mij onmogelijk om een unreadable restauratie te krijgen. Maar van de andere kant weet ik, dat wat voor mij duidelijk zichtbaar is voor een leek wel eens niet zichtbaar kan zijn. Voor wie moet het dus readable zijn?

Van het publiek dat van de centrale hal van het Ateliergebouw gebruik maakt verwacht ik een dusdanige voorkennis dat dit derde criterium geen probleem moeten zijn.

Maar Simon wil natuurlijk ook dat de verschillende hoogtes readable zijn. Dat is een ander verhaal. Dan zou in de reconstructie tot visuele uiting moeten komen, dat het beeld dat van de hoogste sokkel is gevallen, ook de meeste schade heeft opgelopen.

Natuurlijk moet de restauratie een bepaalde mate van integriteit hebben.

Afgelopen dinsdag 17 juni ben ik in Lelystad gaan kijken naar het object waar het eigenlijk allemaal om draait. Om 8 uur vertrokken we met de speciale pendelbus vanaf Amsterdam richting Lelystad. Na vele beveiligingsprocedures was ik om 10 uur aangekomen bij de plek, waar ze de originele Atlas voor mij hadden klaargelegd om naar te kijken.

Atlas op de kar

De schoonheid van dit originele exemplaar viel meteen op. Na al enkele maanden met de beschilderde replica's te hebben gewerkt valt meteen de rustige kleur oranje van het terracotta, de schade die in eenheid is met de geschiedenis en het gebruik en hanteren van het voorwerp en de mooie kleur van de sauslaag op.

Ik realiseerde mij hoe hard de contrasten zijn in de beschildering van de replica's van Atlas. En hoe donker het rood is gemaakt. De originele Atlas is mooi roze-oranje van scherf.

De originele Atlas leek kleiner. Dat komt gewoon door de rust van de samenhang. De scherf is prachtig oranje, minder homogeen van structuur dan de harde homogene scherf van de replica’s.

Ik ben gaan houden van mijn replica’s met hun poreuse bloempotachtige scherf in hard oranje kleur en hun decoratie van acrylic medium in donkerrode, witte en grijze tinten. Maar dit origineel is toch duidelijk terracotta van een andere orde.

Barst (met impregnatie) in originele Atlas

Beschilderde kras op replica

Details moeten verschillen, aangezien de drie delen (hoofd, torso en onderlijf) bij de replica's apart aan elkaar gezet zijn. Op deze plaatsen heeft Michael Thornley zijn eigen vingerafdrukken achtergelaten.

Iedere behandeling begint bij het in kaart brengen van eerder uitgevoerde restauraties met overeenkomstige problematiek. Dan kan zijn qua materiaal of qua techniek. Maar ook qua invalshoek of opdrachtgever. Enkele voorbeelden hiervan zijn bij Techniek ondergebracht.

Het project bevat ook een grote component toeval. Het is niet helemaal vantevoren uitgestippeld. Hoe de beelden zouden vallen, hoe ze gereconstrueerd gaan worden, welke restauratiemethoden beschikbaar zijn, welke aangewend zullen worden. Hoe en of zullen de vragen die ik als restaurator stel invloed gaan hebben op het proces?

Veel elementen ontstaan tijdens het project als een samenloop van omstandigheden.